Dawny ratusz
Wzniesiony został w latach 1842-45, wg projektu Bonifacego Witkowskiego, na działce ofiarowanej miastu przez jego właściciela Feliksa Mniewskiego. Budynek w II poł. XIX w. był wielokrotnie remontowany. W 1871 r. zamontowano na wieży zegar, którego wykonawcą był znany warszawski zegarmistrz Stanisław Babczyński.
Budynek zbudowano na planie prostokąta. Jest murowany, tynkowany, jednopiętrowy, z wieżą na środku - pierwotnie posiadał klasycystyczny wystrój architektoniczny. Przykryty został niesymetrycznym dachem dwuspadowym. Na osi budynku znajduje się pozorny ryzalit zwieńczony tympanonem. Niegdyś znajdowała się tu brama wjazdowa na dziedziniec ratusza. Wieżę wieńczy attyka balustradowa z tralką. Wnętrze mieściło mieszkanie burmistrza, kasę miejską, wagę oraz izbę wartowniczą i areszt.
W muzeum są dwie stałe wystawy: „Miasto w czasie i przestrzeni” oraz „Rzeźba po kutnowsku”. Ta druga wystawa prezentuje muzealną kolekcję rzeźb współczesnych twórców ludowych i nieprofesjonalnych z terenu Kutna i powiatu. Obecnie działających aktywnie kutnowskich rzeźbiarzy jest dwudziestu. Cechami charakterystycznymi rzeźby kutnowskiej jest piętrowość, ale są też rzeźby pojedyncze, kilkupostaciowe i w mniejszym stopniu płaskorzeźby. Zgromadzone na wystawie rzeźby podzielono na cztery grupy tematyczne. Pierwsza przedstawia motywy sakralne, druga dotyczy zagadnień związanych z obrzędowością, życiem na wsi i pracą na roli. Trzecia to postać diabła Boruty prezentowanego w różnych wcieleniach. Czwarta grupa obejmuje tematykę historyczną ukazując ważne postaci i wydarzenia z dziejów Polski.
Czaszka ze śladem trepanacji
Najstarsze ślady materialnej działalności człowieka na ziemi kutnowskiej datuje się na mezolit - środkową epokę kamienia trwającą od 9000 - 4500 tys. lat p.n.e. Potwierdzają to przypadkowe znaleziska narzędzi kamiennych z Poborza i Szołajd. Okres ten stanowi przejście z gospodarki łowiecko-zbierackiej do wytwarzającej. W młodszej epoce kamienia - neolicie trwającym w latach 5200 - 1900 p.n.e. głównymi zajęciami ludzi były rolnictwo i hodowla. Najstarszą kulturą neolityczną na terenie Polski była kultura pucharów lekjkowatych. Z obszaru ziemi kutnowskiej znane są pojedyncze znaleziska z Franków Suchodolskich, Radzynia i Strzegocina.
Od około 1800 r. p.n.e. trwa kolejna epoka brązu. Najważniejsze znaleziska tego okresu to należąca do kultury trzcinieckiej i datowana na XVII w. p.n.e. czaszka około 40 - letniego mężczyzny ze śladem trepanacji z Franków Suchodolskich.
Po 1300 r. p. n. e., rozwijała się kultura łużycka. Podstawę gospodarczą ludności tej kultury stanowiła uprawa ziemi i chów zwierząt, a uzupełnieniem jej było łowiectwo i rybołówstwo. Wysoki poziom osiągnęły metalurgia brązu i garncarstwo.
Najcenniejszym znaleziskiem tej kultury jest skarb ozdób brązowych z Raszewa. Wraz z kulturą łużycką ugruntował się całopalny obrzęd grzebania zmarłych. Z regionu znane jest kilka cmentarzysk odkrytych w Sójkach,Oporowie i Bielawkach.
Od około VII w. p.n.e. trwa epoka żelaza. Jej wczesny okres zwany balsztackim datuje się od około 400 l. p.n.e. Nie wiemy również jak wyglądała osada tej kultury położona w zachodniej części Kutna nad Ochnią. Kultura łużycka nie stanowiła jednolitego trzonu. Dzieliła się na terytorialne grupy. Z grupy kaszubskiej rozwinęła się kultura pomorska, skąd ekspandowała w kierunku południowym i południowo-wschodnim. Znana jest przede wszystkim z cmentarzysk, na których występują dwa sposoby grzebania zmarłych w grobach skrzynkowych i podkoszowych. Cmentarzyska z obydwoma formami grobów znajdują się w Kręcieszkach i we Florku. Nekropolie kultury pomorskiej lokowano na terenach płaskich, nieco wyniosłych. Na bazie kultury pomorskiej wytworzyła się kultura przeworska. Trwała prawie 600 lat, do około III w. p.n.e. Jest to okres powszechnego wykorzystania żelaza. W Kutnowskiem znana jest głównie z cmentarzysk, z których największe znajduje się w Kutnie - Łąkoszynie. Interesujące jest też cmentarzysko z kręgami kamiennymi w Mnichu. Okres wędrówek ludów nazywany jest okresem pustki osadniczej. Wyludnienie dotknęło także i ziemię kutnowską. Zasiedlenie na nowo tych terenów datuje się od około VIII w., czego przykładem jest cmentarzysko w Muchnicach oraz pojedyncze groby z Grzybowa i Misztala.
Około XII w. pojawia się nowy typ osad obronnych. Są to grodziska stożkowate. W terenie przedstawiają się jako niewielkie wyniosłości o średnicy podstawy do 50m, wierzchołka około 40m. Do nich należą Ktery, Orłów, Bedlno, Skłóty, Piotrówek, Grochów i Wojszyce.
Wykopaliska i nadzory archeologiczne przybliżyły wiedzę o początkach dziejów miasta. Badania przy placu Wolności udowodniły, że wokół niego rozwinęło się średniowieczne Kutno. Bardzo interesujący jest też znaleziony na obszarze działki nr 8 skarb monet srebrnych z XVIII wieku.
Do tej pory niewyjaśniona pozostaje sprawa zamku w Kutnie. Archiwa podają jego dokładny opis pochodzący z XVII wieku. Lokalizuje się go w osadzie Rataje położonej nad rzeką Ochnią, na jej prawym wyższym brzegu.
Kutno wielowyznaniowe
Na przestrzeni wieków życie religijne w Kutnie nie było jednorodne, obok siebie rozwijały się: katolicyzm, judaizm, protestantyzm i prawosławie.
1301 rok - władze kościelne przyjęły dla powstania pierwszej parafii rzymsko-katolickiej pw. św. Wawrzyńca Męczennika. Pierwszą świątynią był mały drewniany kościół. Przetrwał do 1483 roku, kiedy spłonął.
W roku 1484 - nowy kościół ufundował Mikołaj z Kutna. Była to gotycka budowla jednonawowa z wyodrębnionym prezbiterium, posiadająca od zachodu wieżę mieszczącą kruchtę. Do nawy przylegała kaplica św. Anny.
W 1886 r. - zakończono budowę nowego, obecnego kościoła w stylu neogotyckim wg projektu Konstantego Wojciechowskiego. Parafia św. Wawrzyńca była przez blisko siedemset lat jedyną parafią katolicką w mieście. Obok kościoła w 1905 r. zbudowano obecną plebanię, naśladującą układ staropolskiego dworu z alkierzami narożnymi. W dwudziestoleciu międzywojennym posługę kapłańską parafii pełnili ks. Michał Woźniak i ks. Michał Oziębłowski, zamordowani w Dachau przez Niemców.
Rok 1938 - to przybycie do Kutna salezjanów, osiedlonych w majątku Gnojno. Dało to podwaliny pod powstanie w 1951 r. nowej parafii pod wezwaniem św. Michała Archanioła.
28 lutego 1988 r. - dekretem prymasa Polski ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego zostały erygowane parafie pod wezwaniem św. Jan Chrzciciela i Matki Bożej Wspomożenia Wiernych na Dybowie. Od 1990 r. istnieje parafia pod wezwaniem św. Królowej Jadwigi.
W 1513 r. - powstał pierwszy dokument rejestrujący Żydów w Kutnie. Jest to pismo Zygmunta Starego wymieniające kupców żydowskich Salomona, Lewka i Moszka, W Kutnie mogło mieszkać wtedy kilka rodzin żydowskich, które nie tworzyły własnej gminy. W ciągu XVI i XVII wieku liczba ludności wyznania mojżeszowego szybko wzrastała.
W roku 1715 - w kontrakcie między Marcinem Leopoldem i Konstancją Zamoyskimi a Janem Sollobubem wspomniano o istnieniu w mieście synagogi, prawdopodobnie drewnianej.
W 1799 r. - nastąpiło zakończenie budowy murowanej synagogi. Zbudowana na planie prostokąta, z fasadą zachodnią zdobioną późnobarokowym ozdobnym szczytem wspartym na dwóch parach kolumn. Barokowa sala modlitw w synagodze z dziewięciopolowym sklepieniem wyposażona została w monumentalną, położoną centralnie, bimę.
Zburzona w 1940 roku przez Niemców, po wcześniejszym wznieceniu przez nich pożaru. Resztki zostały rozebrane przez mieszkańców Kutna.
Po wyznawcach prawosławia pozostały w Kutnie głównie groby carskich oficerów, urzędników i ich rodzin. Nie zachowały się dokumenty świadczące o lokalizacji kaplicy.
Muzeum można zwiedzać:
Poniedziałek-wtorek 10:00 -16:00
Środa 10:00 -18:00
Czwartek-piątek 10:00 -16:00
Sobota: nieczynne
Niedziela: 10:00-16:00 (wstęp bezpłatny)
Muzeum czynne będzie do maja 2018 roku. Potem nastąpi dwuletnia przerwa w związku z mającym się odbyć remontem należącego od niedawna do muzeum Pałacu Saskiego i poszerzeniem ekspozycji wystawienniczej.
W pobliżu warto zobaczyć:
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych oraz katalogu wystawy „Rzeźba po kutnowsku”.
