Stolica polskiej metalurgii
W drugiej połowie XV wieku cystersi wąchoccy wydzierżawili kuźnicę o dwóch kołach wodnych rodowi Starzechów, od których przyjęła się nazwa Starachowice. Do 1817 roku osada stanowiła własność zakonu, który z inicjatywy ówczesnego przeora - Aleksandra Rupkiewicza w 1789 roku zbudował tu wielki piec. W 1818 roku fabryki żelazne w Starachowicach przeszły pod zarząd państwa. Zgodnie z założeniami planu Stanisława Staszica, opracowanego w latach 1833-1835 Starachowice stały się największym ośrodkiem przemysłu metalowego w Królestwie Polskim, częścią Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Miasto było głównym ośrodkiem rozbudowy przemysłu żelaznego wzdłuż rzeki Kamiennej.
W latach 1836-1841 w sąsiedztwie kopalni rudy żelaza „Herkules”, na naturalnym tarasowym zboczu wybudowano zakład wielkopiecowy z trzema wielkimi piecami na węgiel drzewny. Ośrodek miejski w dzisiejszych ramach powstał dopiero w 1939r. z połączenia miasta Wierzbnik, osady fabrycznej Starachowice i wsi Starachowice położonej w południowej części obecnego miasta. Początkowo miasto nosiło nazwę Starachowice-Wierzbnik, a od 1952 roku Starachowice.
Przed II wojną światową miasto stanowiło silny ośrodek przemysłu zbrojeniowego. To tu produkowano słynne działa „Bofors”, działały kopalnie rud żelaza, huta (stąd herb miasta - skrzyżowane narzędzia hutnicze i górnicze). Po wojnie w mieście działała Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”.
Konserwator zabytków był szybszy
Najcenniejszym obiektem na terenie muzeum jest pochodzący z 1899 roku wielki piec z zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym torowisk kolejowych, wieży gichtowej dostarczającej materiały wsadowe niezbędne do wytopu surówki. Wygaszenie wielkiego pieca nastąpiło 19 marca 1968 roku. Dwa lata wcześniej konserwator zabytków wpisał zakład na listę zabytków. To uratowało go przed niechybnym demontażem.
Jeżeli wielki piec stanowił serce zakładu, to jego płucami była jedna z największych na świecie maszyna parowa dostarczająca sprężone powietrze. Maszyna wytwarzała dmuch powietrza do nagrzewnic o ciśnieniu 0,5 atmosfery w ilości 11 tys. m3 na godzinę. Dmuchawa wyposażona była w koło zamachowe o średnicy 6 metrów, wcześniej była eksponatem na powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu w 1889 roku, skąd trafiła do Starachowic.
Nowa technologia w procesie wytwarzania żelaza - zamiana paliwa wielkopiecowego z węgla drzewnego na koks - to geneza uruchomienia nowego wielkiego pieca w 1899r. Wybudowana w 1885 roku linia kolejowa Skarżysko - Ostrowiec, dała podstawy rozwoju metalurgii żelaza, opartej na paliwie koksowym.
Zrekonstruowane płazy i gady
W muzeum czynna jest także wystawa paleontologiczna. Na podstawie pozostawionych tropów naukowcy dokonali rekonstrukcji zwierząt, które żyły w regionie Gór Świętokrzyskich w okresach permu, triasu i jury. Naturalnej wielkości modele płazów i gadów zostały wykonane przez znaną artystkę Martę Szubert. Miary realizmu dopełniają fotopanoramy z wyobrażeniem środowiska naturalnego dla prezentowanych okazów oraz ścieżki dźwiękowe, pozwalające przenieść się odbiorcy o miliony lat w przeszłość.
Czas zwiedzania wielkiego pieca i wystawy paleontologicznej to około 1 godz. Natomiast całego muzeum (zakładu wielkopiecowego z połowy XIX wieku, zabytkowego wielkiego pieca z 1899 roku, maszyny parowej z 1889 roku, wystawy górniczej, ekspozycji samochodów ciężarowych marki „Star” oraz wystawy paleontologicznej) - to około 2 godziny.
Muzeum czynne jest przez cały rok. Bilet normalny kosztuje 12 zł.
Po przeciwnej stronie ulicy, przy której jest wejście do muzeum znajduje się restauracja Smakovita. Serwuje się w niej szybko i dosyć dobre potrawy – opis tutaj: Restauracja Smakovita
W pobliżu warto zobaczyć:
1.Wąchock (Z wizytą w Wąchocku, byłej stolicy Polski)
2. Krzemionki (Krzemionki – turystyczno-archeologiczna perełka Polski)
