W Czarnolesie Jan Kochanowski przeżył kilkanaście lat, osiedlił się tu jeszcze przed założeniem rodziny, przypuszczalnie w 1570 roku. Powstała tutaj koronna część dorobku literackiego poety, przekład Psałterza Dawidów, Treny, Pieśń Świętojańska o sobótce oraz wiele utworów okolicznościowych dedykowanych m.in. Janowi Zamoyskiemu i Stefanowi Batoremu. Tu Kochanowski przygotowywał koncepcję zbiorowego wydania swoich dzieł, w tym obszernego dorobku łacińskiego.
Muzeum mieści się w murowanym dworze Jabłonowskich, pochodzącym z XIX wieku. Bowiem dworek, w którym mieszkał (po śmierci poety 22 sierpnia 1584) spłonął w 1720 r. Nie ma także słynnej lipy. Tam gdzie rosła stoi pamiątkowy, XIX-wieczny, kamienny obelisk z symbolicznym sarkofagiem Urszulki, córki poety oraz popiersiem Piotra Kochanowskiego, bratanka Jana.
Obok niego wystaje z ziemi duży płaski kamień, który swym kształtem przypomina ławę. Według przekazów to na nim miał siadywać poeta. Ponoć kamień ma cudowną moc - jeśli ktoś na nim usiądzie zostanie natchniony weną poetycką.
Życie Kochanowskiego w Czarnolesie nie było usłane różami, tutaj zmarły dwie córki poety - Urszula i Hanna oraz syn Jan.
Zabytkowy park
Ogród dendrologiczny w Czarnolesie powstał w połowie XIX stulecia. Ukształtował go w modnym wówczas stylu krajobrazowym czeski ogrodnik i planista Józef Stichy. W projektowany układ wkomponował on istniejące drzewa oraz pamiętające czasy Kochanowskiego stawy. Park nienagannie utrzymywany był do lat 30. XX wieku. Należał do „najładniejszych w Polsce, przypominając maleńki ogród botaniczny”. Jednak ostatnia wojna i trudne powojenne lata odbiły się niekorzystnie na jego wyglądzie.
W latach 2011-2013 została przeprowadzona rewitalizacja parku w ramach projektu „Jan Kochanowski inspiracją kulturową Mazowsza”. W jej zakresie powstały m.in. budynek kordegardy (ochrona i monitoring, kasa biletowa, WC, biblioteka, pomieszczenia gościnne), amfiteatr, miejsce na ognisko i grill oraz nowe nawierzchnie ścieżek parkowych.
Interesujące wystawy
Wystawa główna znajduje się w reprezentacyjnej, parterowej części dworku i nosi tytuł „Jan Kochanowski – duch miejsca i klimat epok”.
Dwie kolejne związane są z 475 rocznicą urodzin poety (w 2005r.). W piwnicach dworku, w dwóch salach zobaczyć można wystawę „Rzeczpospolita Babińska”, której temat związany jest z aktywną działalnością poety, w swoistego rodzaju stowarzyszeniu społeczno-literackim, które założone zostało w Babinie pod Lublinem w majątku Stanisława Pszonki. W spotkaniach babińskich uczestniczyło wspaniałe grono - pisarze: Mikołaj Rej, Andrzej Trzecieski, znani publicyści i myśliciele: Andrzej Frycz Modrzewski, Stanisław Orzechowski, Jan Łaski oraz kronikarze: Marcin Bielski i Bartosz Paprocki.
Druga z wystaw „Mały Wawel” znajduje się w kaplicy czarnoleskiej. Jest to impresja historyczna, mówiąca o pobycie Jana Kochanowskiego na dworze królewskim.
Przydatne
Do muzeum można dojechać zbaczając z tras krajowych: z drogi nr 79 Kozienice - Sandomierz lub nr 12 Radom - Puławy.
Przed bramą wejściową na teren muzeum jest niewielki parking (przy sklepie). Muzeum czynne jest cały rok, oprócz poniedziałków i niektórych dni świątecznych. Zwiedza się go bez przewodnika. Czas zwiedzania to ok. 2h. Normalny bilet kosztuje 10 zł.
Fraszki
Na pijanego
Nie darmo Bokcha z rogami malują,
Bo pijanego i dzieci poczują.
Niech głowa, niech mu służą dobrze nogi -
Sama postawa ukazuje rogi.
O miłości
Próżno uciec, próżno się przed miłością schronić,
Bo jak lotny nie ma pieszego dogonić?
Na pobożną
Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,
Czego się, miła, tak często spowiadasz?
Na niesłowną
Miałem nadzieję, że mi ziścić miano,
Tak jako było z chucią obiecano:
Ale co komu rzecze białogłowa,
Pisz jej na wietrze i na wodzie słowa.
Na starą
Teraz by ze mną zigrywać się chciała,
Kiedyś niebogo, sobie podstarzała.
Daj pokój, prze Bóg! Sama baczysz snadnie,
Że nic po cierniu, kiedy róża spadnie.
Przeczytaj także:
- Pałac w Białaczowie k. Opoczna (Łódzkie). Aż żal było to zobaczyć (z Białaczowa pochodziła Anna Białaczowska (1507 - 1557) - żona Piotra Kochanowskiego, matka Jana Kochanowskiego z Czarnolasu).
