Zamek Królewski w Chęcinach po rewitalizacji. „Zakuwanie w dyby” w cenie zwiedzania

Niezdobyty nigdy siłą

Usytuowane na wyniosłej Górze Zamkowej, ze stromo opadającymi zboczami, ruiny stanowią przykład średniowiecznej warowni typu wyżynnego. Jej mury wydłużono, aby dopasować je do kształtu wzgórza, na którym jest posadowiona. Zamek górny jest najstarszą częścią zamku. Gdy powstawał na skalistym niezadrzewionym wzgórzu nie było u jego podnóża miasta. Kilka kilometrów dalej leżała wieś Chancin, od której późniejsze miasto przyjęło nazwę. Pierwotnie istniał jako pojedyncza wieża o średnicy około 8 m. W XIV wieku zamek uzyskał kształt wydłużonego prostokąta (około 20 x 50 m) z wyoblonymi narożnikami od strony północnej. Od wschodu i zachodu najeźdźcy napotykali na dwie cylindryczne wieże połączone dziedzińcem. Przy północnym murze wzniesiono budynek mieszkalny oraz umocniono wjazd do zamku budując przybramie. Do naszych czasów przetrwało jedno sklepione pomieszczenie przy wieży bramnej. Sądzi się, że znajdowała się tu kaplica, a nad nią był skarbiec. Legendy podają, że w lochach zamkowych znajdują się skarby królowej Bony, która w pośpiechu opuściła zamek w 1556 roku.

Od samego początku twierdza uznawana była za jedną z najsilniejszych warowni w kraju. O jej miejscu w życiu politycznym świadczyły liczne zjazdy z udziałem króla, a także przeniesienie na zamek w 1318 roku skarbca koronnego z Gniezna. Przygotowujący się do wojny z Krzyżakami Władysław Łokietek zwołał na zamku w dniu 14 czerwca 1331r. dostojników i urzędników państwa na pierwszy zjazd ziem polskich. Zjazd ten uważny jest za początek późniejszych sejmów.

W XV wieku rozbudowano zamek w kierunku zachodnim. Wzniesiono wówczas czworoboczną basztę i otaczające dziedziniec mury z ostrołukową furtą. Niezdobyty nigdy siłą zamek został spalony przez rokoszan Zebrzydowskiego. Odbudowany i ponownie zniszczony w czasie wojen szwedzkich nie podniósł się już z upadku. Jego działa odezwały się po raz ostatni 11 sierpnia 1787 roku na powitanie powracającego z Krakowa do stolicy Stanisława Augusta Poniatowskiego. W czasie I wojny światowej baszty zostały uszkodzone pociskami artyleryjskimi. Ruiny znalazły się w niebezpieczeństwie także w czasie II wojny światowej z uwagi na założone u ich stóp przez Niemców kamieniołomy. Po zakończeniu drugiej wojny światowej zamek został wpisany na listę zabytków i udostępniony do zwiedzania.

W latach 1948-49 i 1959-60 przeprowadzono prace remontowo-konserwacyjne, zabezpieczając środkową basztę i część murów.

Tutejszą scenerię wykorzystano w 1968 roku do kręcenia niektórych scen filmu „Pan Wołodyjowski”.

Ostatnią gruntowaną rewitalizację zamek przeszedł w ostatnich dwóch latach. W jej ramach udostępniono do zwiedzania skarbiec zamkowy, wieżę zachodnią, zadaszono tzw. „studnię” i urządzono stylowe kramy na dziedzińcu zamkowym. Dodatkowo powstała infrastruktura turystyczna: toalety, parking, odbudowano trakt królewski i wybudowano budynek kawiarni.

Odkrycie nieznanej wieży

Podczas prac archeologicznych związanych z rewitalizacją chęcińskiego zamku, archeolodzy odkryli pozostałości nieznanej dotąd wieży. Znalezisko ulokowane jest na  górnym zamku pod tak zwaną renesansową kuchnią, tuż obok zachowanej do dziś wieży zachodniej. Mury wieży mają od 120 do 140 cm, a jej średnica wynosi 8 metrów. Być może była to pierwsza wieża zamku wybudowana w najstarszej fortyfikacji.

Podczas prac archeologicznych odkryto również pozostałości pieca typu hypocaustum służącego do ogrzewania zamku. Piece tego typu spotykamy między innymi w malborskim zamku i na Wawelu. 

Jak się okazało, niesamowite tajemnice skrywa również dziedziniec dolnego zamku. Odkryto tutaj budynki gospodarcze, najprawdopodobniej z XV wieku. Do tej pory sądzono, że pierwszymi zabudowaniami na dolnym zamku były zlokalizowane wzdłuż południowego muru obwodowego XVII-wieczne pomieszczenia gospodarcze, piekarnia i kuźnia. Tymczasem odkryte pomieszczenia są obiektami średniowiecznymi. Kamienno-ceglany budynek na planie kwadratu posadowiony był na skale i przylegał do powstałego wcześniej muru obwodowego. Najprawdopodobniej był to spichlerz. Drugi obiekt z kamienną nadbudową zewnętrzną był najprawdopodobniej fundamentem komina. Mogła to być średniowieczna piekarnia.

Zmiana dostępności zamku

Od listopada tego roku zamek można zwiedzać przez cały rok.

Za bilet normalny trzeba zapłacić 12 zł, a za ulgowy 9 zł.  Są także bilety rodzinne w cenie 35 zł (maksymalnie dla 4 osób, w tym dwóch dorosłych). Cena biletu obejmuje między innymi zakuwanie w dyby czy przymierzanie elementów zbroi rycerskich. Korzystanie z parkingu u podnóża Zamku Królewskiego jest bezpłatne. 

Warto wiedzieć:

- Zamek Królewski w Chęcinach czynny cały rok

W pobliżu warto zobaczyć:

- Chęciny

- Niemczówkę

- Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej 

- Rezerwat Góra Rzepka

W Podzamczu Chęcińskim:

- Dwór z historyczną bramą wjazdową

- Regionalne Centrum Naukowo-Technologiczne