„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”
Mikołaj Rej z Nagłowic urodził się 4.02.1505r. w Żurawnie koło Halicza na Rusi Czerwonej. Poeta, prozaik, tłumacz, pierwszy z czołowych przedstawicieli renesansowej literatury w Polsce, nazywany „Ojcem piśmiennictwa polskiego”. Dążył do reform społecznych i religijnych, wielokrotny poseł na Sejm i dworzanin królewski. Gospodarował wzorowo, był założycielem dwóch miasteczek: Rejowca (1547r.) i Okszy (Oksy) 1554r., właścicielem kilkunastu wsi. Pisał wyłącznie w języku polskim. Autor wielu utworów m.in. „Krótkiej rozprawy między trzema osobami Panem, Wójtem i Plebanem”, poematu „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”, zbioru epigramatów „Zwierzyniec”, traktatu „Zwierciadło”. Zmarł w 1569r.
Ciekawostka: „Rej a mnichy”
W gablotach znajdują się ciekawe teksty rękopisów, m.in. „Zeznanie podatkowe” czy „List do sąsiada”. Na jednym z drzeworytów jest taka dość zaskakująca informacja: „Jędrzejów – procesy z cystersami. Od roku 1545 pisarz prowadził z jędrzejowskim zakonem cystersów kilkunastoletnie spory graniczne znane w ówczesnych aktach sądowych pod nazwą: Rej a mnichy”.
Złote myśli Reja
„Kto się rozmyślnie na swobodę tego świata puści
równie jako rozmyślny marynarz na morze, ani wie,
gdzie się o skałę otrąci albo w zawrót wpadnie”. („Żywot człowieka poczciwego”)
„ Jedno co się zabłyszczy, to za tym biegamy,
a iż to wewnątrz brudno, nic na to nie dbamy”. („Wizerunek”)
„Przy urodzeniu człowiek jest jako piana, po urodzeniu jako bańka, która leda
wichrem zachwiana wnet stłuc się może, po śmierci smród a pokarm robakom”. („Żywot Józefa”)
„Cnota jest klejnot nieoszacowany, bo ta zdobi ubogie i pany.” („Apophtegmata”)
„Rzeczpospolita ta jest prawie matka, a przez złe sny zginie do ostatka”. („Apophtegmata”)
„Młodość jak siano więdnie” . („Żywot Józefa”)
„Kogo zdradna miłość po myśli zniewoli,
już ni maści nie przykładaj, barzo ten wrzód boli”. („Żywot Józefa”)
3 000 lat temu w Nagłowicach 
Nagłowice słyną z odkryć związanych z kulturą łużycką. Jeszcze przed II wojną światową odkryto i przebadano duże cmentarzysko ciałopalne. Prezentowana wystawa zaaranżowana została na kanwie tych odkryć. Możemy tu zobaczyć makietę fragmentu wsi z epoki brązu, rekonstrukcję grobu ciałopalnego oraz manekiny z pełnymi rekonstrukcjami stroju i uzbrojenia z młodszej epoki brązu. Całości dopełniają kopie zabytków odkrytych na cmentarzysku: gliniane naczynia, brązowe naszyjniki, bransolety i wisiorki oraz narzędzia. Oryginały przechowywane są w Muzeach Archeologicznych w Krakowie i Warszawie.
Cmentarzysko w Nagłowicach to jedna z najważniejszych nekropolii dla poznania kultury materialnej i duchowej ludów młodszej epoki brązu w Małopolsce. Odkryto tu jeden grób szkieletowy oraz 87 grobów ciałopalnych, głównie popielnicowych, w których spalone szczątki zmarłego znajdowały się w glinianej urnie. Z reguły w skład wyposażenia takiego grobu wchodziła tylko popielnica i nakrywająca ją misa. Rzadziej do grobu wkładano kolejne naczynia lub przedmioty z brązu (zwykle ozdoby). Innym typem pochówku były groby jamowe, w których szczątki po prostu wysypywano na dno jamy obłożonej kamieniami. Do ciekawych cech cmentarzyska należy obecność konstrukcji kamiennych prostokątnych obstaw, tworzących ściany grobów. Prawdopodobnie w epoce brązu cała przestrzeń nekropolii pokryta była brukiem kamiennym, z którego do czasu badań zachowała się tylko znikoma część.
Badania antropologów wykazały, że swoich zmarłych grzebała tu typowa społeczność pradziejowa, o dość niskiej średniej wieku (ok. 30 lat), na którą miała wpływ głównie wysoka śmiertelność wśród dzieci.
W ostatnich latach w gminie odkryto jeszcze ślady osady ze starszej (ok. 1600 – 1300) oraz młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (ok. 1000 – 650 przed Chrystusem). Wśród ubogich reliktów kultury materialnej ówczesnych ludzi znalazł się prawdziwy rarytas – fragment tzw. idola chlebkowatego, wykonanego z gliny. Ten niewielki przedmiot z zagłębieniami i tajemniczymi rytami to jeden z zaledwie trzech tego typu zabytków w Polsce i ze 120 w całej Europie.
Kultura łużycka
Była jedną z największych kultur archeologicznych rozwijających się na terenie dzisiejszej Polski w czasie ok. 1300 – 400r. p.n.e. Sięgała także do Brandenburgii, na Łużyce, Słowację, Morawy i Ukrainę. W obrębie kultury łużyckiej wyróżnia się grupy regionalne, które różniły się między sobą drugorzędnymi cechami, a które łączył ciałopalny obrządek pogrzebowy.
W okresie trwania kultury łużyckiej upowszechniła się metalurgia brązu (stop miedzi i cyny), a później także żelaza. Z brązu wykonywano broń (miecze, groty włóczni i strzał), ozdoby (szpile, bransolety, zawieszki, zapinki), narzędzia (sierpy, siekierki, noże). Typowy zestaw naczyń wywarzanych i używanych przez ludność kultury łużyckiej jest niezwykle bogaty. Składają się nań: delikatna, cienkościenna ceramika stołowa w postaci waz, czarek, czerpaków, kubków i mis, niekiedy zdobionych ornamentem rytym, oraz chropowacone garnki służące do gotowania i wielkie naczynia zasobowe przeznaczone do przechowywania ziarna.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Unikatowe muzeum zegarów w Jędrzejowie
Przeczytaj także:
- Mikołaj Rej jako Święty Mikołaj
