Ciechanów był jednym z najważniejszych miejsc w Księstwie Mazowieckim, o czym przypomina stała wystawa: „Księstwo Mazowieckie 1200-1526 – intrygi, trucizny i smok, czyli 300 lat niezależnego Mazowsza”.
Trzeba pochwalić organizatorów wystawy za niebanalne przypomnienie kilkusetletniej historii niezależnego Mazowsza.
W dwóch basztach zamkowych kompleksowo zaprezentowano dzieje Księstwa i najważniejsze wydarzenia, które je ukształtowały. Rozpoczyna się od rządów księcia Konrada Mazowieckiego, kończy się zaś w roku 1526, gdy po bezpotomnej śmierci ostatnich książąt mazowieckich ziemie Księstwa Mazowieckiego zostały inkorporowane do Polski, a księstwo zniknęło z map Europy.
Zamek ciechanowski nigdy nie został zajęty przez wrogów, chociaż takie próby podejmowali Krzyżacy, czego dowodem są znalezione w fosie zamkowej, w trakcie badań archeologicznych, dwa miecze i inne fragmenty uzbrojenia rycerzy zakonnych. Zamek pełnił bowiem na przełomie XIV i XV w. rolę obronnego zamku granicznego, gdyż granica Państwa Krzyżackiego przebiegała wzdłuż rzeki, tuż za północnym murem zamku.
Najważniejsze daty i fakty
2 poł. XIII w.
Na wyspie położonej w rozlewisku rzeki Łydyni istnieje gród drewniany, zbudowany prawdopodobnie przez mazowieckiego księcia Konrada II.
2 poł. XIV w.
Wybudowanie przez Siemowita III murowanego zamku dającego schronienie ludności miasta nękanego najazdami Litwinów i Krzyżaków.
1384-1399 r.
1407-1411 r.
Krzyżacy biorą w zastaw Ziemię Zawkrzeńską. Zamek spełnia funkcję warowni strzegącej granicy mazowiecko - krzyżackiej.
Początek XV w.
Przebudowa zamku przez Janusza I. Kilkakrotnie modernizowany, pełni funkcję rezydencji książąt mazowieckich przez ponad sto lat.
1526 r.
Włączenie Mazowsza do Korony po śmierci Janusza III i Stanisława. Nad zamkiem obejmują pieczę starostowie królewscy.
1545-1556 r.
Ciechanowem i zamkiem zarządza królowa Bona Sforza. Niezbędne naprawy niszczejących budynków i murów.
1657 i 1708 r.
Zamek pustoszeje po zniszczeniach w czasie wojen szwedzkich.
1795-1807
Ciechanów w zaborze pruskim. Rozbiórka Domu Dużego i części murów.
1818 r.
Zamek przechodzi w ręce rodu Krasińskich. Romantyczna ruina opiewana przez Zygmunta Krasińskiego, Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego, Marię Konopnicką, Henryka Sienkiewicza jest dla pokoleń Polaków świadectwem chwały i potęgi przodków.
1907 r.
Adam Krasiński przekazuje zamek ciechanowskiej Straży Ogniowej. Remont murów i rekonstrukcja bramy zachodniej. Na dziedzińcu odbywają się zabawy ludowe.
1970 r.
Przystąpienie do szeroko zakrojonych prac konserwatorskich i budowlanych.
Brama Zachodnia
Obecnie główne wejście do obiektu. W średniowieczu pełniła rolę furty bocznej wychodzącej na olbrzymią drewnianą platformę ułożoną na potężnych drewnianych palach wbitych w bagno. Mieściły się tu zabudowania gospodarcze: stajnie, chlewy, stodoły, itp. Funkcje gospodarcze przeniesiono na zewnątrz zamku podczas jego przebudowy na rezydencję książęcą.
Konstrukcja ta uległa spaleniu najprawdopodobniej w czasie drugiego ataku Krzyżaków w 1465 roku.
Podczas badań archeologicznych w fosie na przedbramiu znaleziono dwa miecze, topór i żelazną buławę bojową datowane na XIV/XV wiek. Świadczyło to o nieudanej próbie ataku, zapewne w 1409 roku.
Po zamurowaniu bramy południowej (po 1526 roku), furtę boczną przerobiono na wjazd główny dobudowując murowane przedbramię oraz most zwodzony. Brama w swym obecnym kształcie została zrekonstruowana w początkach XX wieku według projektu czołowych architektów Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami Przeszłości - Stefana Szyllera i Kazimierza Skórewicza.
Prawo książąt mazowieckich
W 1377 roku Siemowit III zwołał do Sochaczewa, gdzie wcześniej wzniósł na wyniosłym wzgórzu nad Bzurą zamek (przeczytaj: Sochaczew - jedna z zapomnianych stolic książęcych. Góra Zamkowa po rewitalizacji) zjazd wojewodów, kasztelanów, sędziów i chorążych mazowieckich. Wraz z synami i wielmożami uchwalono i spisano wspólny dla całego Mazowsza zbiór praw - 17 artykułów, które regulowały sprawy karne i cywilne.
To najstarszy spisany zbiór praw na Mazowszu. Wcześniej wyroki sądowe były podejmowane w oparciu o prawo zwyczajowe, prawo kościelne, prawa niemieckie lub też w oparciu o tzw. sądy boże. Spisane prawa, które przeszły do historii jako "Statuty Mazowieckie" lub "Statuty Sochaczewskie" zostały ogłoszone na wiecu ziemskim - 23 kwietnia 1377 roku.
Przykładowe przepisy prawa
Wierzytelność niewykupiona w ciągu trzydziestu lat staje się trwałą
Jeśli jakiś człowiek zostawia komuś swoje dziedzictwo za pieniądze albo za jakiekolwiek rzeczy, począwszy od tej chwili, owa wierzytelność będzie trwała przez okres pełnych trzydziestu lat i jeśli w ciągu tych właśnie trzydziestu lat owo dziedzictwo nie będzie wykupione przez prawomocnego spadkobiercę, wówczas ten, który dzierży wierzytelność, będzie ją miał na wieczny czas nie będzie mógł go odzyskać.
Podział, chociaż nie zatwierdzony, po trzech latach staje się trwały
Jeśli między jakimiś ludźmi dokonano by podziału, w ten sposób, że każdy z braci miałby swoją część, a jednak podział ten nie byłby przez nich ustanowiony w obecności książąt bądź sędziów w ciągu trzech lat, wtedy jeden drugiego nie będzie niepokoił, lecz jeden drugiego pozostawił w spokoju.
Sprawca zabójstwa niech będzie poszukiwany
Jeśli między jakimiś osobami, jakiegokolwiek byliby stanu, zdarzyłaby się niezgoda, od tej chwili ów, którego ojciec, brat lub ktoś z przyjaciół został zabity, będzie zobowiązany oskarżonego niepokoić i badać, prawego zaś nie może niepokoić. A jeśli zuchwałym czynem niepokoiłby prawego w domu albo poza domem, wówczas niech będzie pozbawiony tytułu, a przede wszystkim będzie należało pozbawić go życia.
Przeczytaj także:
- Muzeum Romantyzmu w Opinogórze Górnej (woj. mazowieckie). Rozmach robi wrażenie
