Na przełomie VII/VIII wieku na prawym brzegu rzeki wśród mokradeł, przy szlaku wiodącym z Kalisza do Gniezna, wzniesiono gród Lenda. Przez długi czas był on jedną z ważniejszych warowni na ziemiach polskich, a jego ślady do dziś można odnaleźć w miejscu zwanym Rydlową Górą. W miarę upływu czasu centrum życia społecznego przeniosło się na wyżej położone tereny, gdzie w końcu XII wieku sprowadzono cystersów, a następnie zbudowano klasztor i kościół. Kompleks ten, przez lata sukcesywnie rozbudowywany i wzbogacany, goszczący w swoich murach królów polskich oraz znane postacie spośród duchowieństwa, w połowie XIX wieku przejęty został na krótko przez zakon kapucynów, a od 1921 roku jest zarządzany przez zgromadzenie salezjanów. W 2009 roku, z uwagi na szczególną wartość historyczną, naukową i artystyczną, opactwo pocysterskie w Lądzie zostało wpisane na listę pomników historii.
Sklepienia, freski, rzeźby…
Najcenniejszym zabytkiem klasztoru jest oratorium św. Jakuba Apostoła. Polichromia jego wnętrza (ok. 1372 r.) stanowi dokument XIV- wiecznej rozbudowy opactwa, upamiętniając osoby i znaki herbowe dobrodziejów, a także rycersko-dworską atmosferę tych czasów. Autorem fresków jest anonimowy artysta-cysters.
Na mnie jednak największe wrażenie zrobiła 38-metrowa kopuła kościoła. Konstrukcja kopuły wsparta jest na gurtach, które dzielą jej powierzchnię na 8 pól. Wypełniająca je polichromia powstała w latach 1731-1732, a jej autorem jest malarz śląski Jerzy Neunhertz.
Wzrok przyciągają też wkomponowane w architekturę nawy głównej 20-głosowe organy – dzieło cystersa Józefa Koeglera. Wykorzystując możliwości akustyczne, jakie prezentuje kopuła, brat Józef uzyskał piękne brzmienie instrumentu. I mimo że miały miejsce liczne przeróbki, dewastacje i naprawy organów, to po przeprowadzonej konserwacji odzyskały prawie swoją świetność i od 2000 roku organizowane są tutaj koncerty.
Pośród wielu zabytków warto zwrócić także uwagę na ołtarz św. Urszuli. Historia ołtarza sięga 1263 roku, kiedy to cystersi sprowadzili z Kolonii do Lądu relikwie świętej. Od tego czasu kościół lądzki jest miejscem jej kultu. W roku 1720 powstał obecny ołtarz – drewniany, w którego dolnej części umieszczono relikwiarze z czaszkami towarzyszek (?) św. Urszuli.
Przypomnieniem istotnej roli Lądu w dziejach Polski jest organizowany od 2005 roku na początku czerwca coroczny Ogólnopolski Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej, skupiający rzesze miłośników historii, kultury oraz rodzimej tradycji.
Niedaleko pocysterskiego kompleksu znajduje XIX-wieczny dwór właściciela ziemskiego wraz z otaczającym parkiem, który od 2006 roku po adaptacji pełni funkcję Ośrodka Edukacji Przyrodniczej. Przy dworze znajduje się rekonstrukcja grodu słowiańskiego. Niestety, gród obecnie sprawia wrażenie zupełnie zaniedbanego.
W dolinie Warty
Nadwarciański Park Krajobrazowy powstał na mocy Rozporządzenia Nr 60 Wojewody Konińskiego z dnia 19 października 1995 roku. Obejmuje obszar o powierzchni 13 428 ha położony na terenie gmin: Lądek, Pyzdry, Rzgów i Zagórów. Park powstał w celu zachowania pradolinnego krajobrazu doliny środkowej Warty z mozaiką siedlisk przyrodniczych (zwłaszcza wodnych i łąkowych), stwarzających dogodne warunki do bytowania dla ptaków wodno - błotnych oraz zabezpieczenia walorów kulturowych związanych z osadnictwem na kępach wydmowych i na krawędzi pradoliny, w tym z ośrodkami władzy kościelnej i świeckiej w Lądzie, Ciążeniu i Pyzdrach.
W granicach parku znajduje się fragment doliny środkowej Warty od autostrady A2 po ujście Prosny, w obrębie mezoregionu zwanego Doliną Konińską. Dominującym elementem ukształtowania terenu jest tu szeroka, płaska pradolina, wyżłobiona przez połączone wody z topniejącego lądolodu oraz wody Prawarty, z wyraźnie zaznaczonymi krawędziami tworzącymi naturalne punkty widokowe. Dziś pradoliną płynie Warta, w czasie okresowych wezbrań zalewająca znaczne połacie płaskiego dna doliny. Pierwotny, naturalny rytm wezbrań i niżówek został zakłócony przez funkcjonowanie zbiornika retencyjnego Jeziorsko oraz budowę wałów przeciwpowodziowych.
Niegdyś dolinę Warty porastały lasy łęgowe, później rozwinęła się tu tradycyjna gospodarka pastersko-łąkarska. Dziś krajobraz tworzy mozaika podmokłych łąk, szuwarów, pastwisk, gruntów ornych i zadrzewień, pomiędzy którymi występują starorzecza, smugi i pagórki wydmowe. Nieliczne rozproszone zabudowania usytuowane są na wyniesionych kępach wydmowych, a większe miejscowości - poza strefą zalewów. Jedyne miasta tego terenu to Pyzdry i Zagórów, posiadające układ urbanistyczny z wyraźnymi śladami dawnego założenia lokacyjnego.
Roślinność parku składa się z około 230. zespołów, od bagiennych i torfowiskowych po wydmowe. Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym są fragmenty łęgów nadrzecznych. W miejscach zabagnionych występują olsy. Krawędzie pradoliny w okolicy Kopojna porasta cenny zespół łęgu zboczowego. Powierzchnię starorzeczy pokrywają zbiorowiska roślin wodnych, wokół rozciągają się szuwary. Miejsca suche, wydmowe porastają bory sosnowe oraz zbiorowiska muraw napiaskowych. Charakterystycznym elementem krajobrazu są rozległe łąki, w tym wartościowe łąki wyczyńcowe i bogate florystycznie, rzadkie łąki trzęślicowe (ze stanowiskami staroduba łąkowego). Lokalną osobliwość stanowią śródlądowe słonorośla ze stanowiskami jarnika solankowego, świbki morskiej, mlecznika nadmorskiego, oczeretu Tabernemontana i storczyka błotnego (jedyne stanowisko w Wielkopolsce na Łąkach Pyzdrskich). Flora parku obejmuje blisko tysiąc gatunków, spośród których około 10% to gatunki rzadkie i chronione - między innymi skrzyp olbrzymi, goździk pyszny, kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna oraz kilka gatunków efektownych storczyków.
Przeczytaj także:
- Tajemnicza grota w Brzeźnie koło Konina. Piaskowiec, węgiel brunatny oraz rozległy park
- Konin - miasto o dwóch odrębnych częściach. Starówka konińska nie do poznania
- Słup Koniński oraz niepowtarzalny wystrój kościoła pw. św. Bartłomieja (Konin, woj. wielkopolskie)
