Zespół pałacowy w Kurozwękach
Pierwsze wzmianki o Kurozwękach pochodzą z XIII wieku. Około 2. połowy XIV wieku Dobiesław z Kurozwęk wybudował drewniano-murowany zamek, siedzibę rodu Kurozwęckich. Początkowo miał on charakter obronny, był jednym z pierwszych murowanych zamków rycerskich w Polsce. Zamek później wielokrotnie przebudowywano, aż osiągnął obecną formę. Według miejscowej legendy założycielem Kurozwęk miał być czeski rycerz Poraj Sławnikowic, brat św. Wojciecha. W latach 90. XX wieku pałac w Kurozwękach wraz z otaczającymi go gruntami powrócił do swych prawowitych właścicieli - rodu Popielów herbu Sulima.
Znajduje się tutaj jedyna w Polsce hodowla bizonów amerykańskich. Od grudnia 2000 roku, kiedy to sprowadzonych zostało z Belgii 20 jałówek i 2 byki, stado rozrosło się do ponad 80 sztuk i stale się powiększa.
Sztandardową imprezą cykliczną charakterystyczną dla pałacu jest organizowany w sierpniu, corocznie od 2008 r., trzydniowy festyn "Dziki Zachód w Kurozwękach", podczas którego promowana jest kultura indiańska.
W skład zespołu pałacowo - parkowego wchodzą: pałac, pawilon wschodni zwany oficyną, pawilon zachodni zwany oranżerią, budynek stajni cugowej z dobudowanym na początku XIX wieku i strzeżonym przez dwa lwy portalem kolumnowym oraz zachowana część krajobrazowego parku angielskiego, którego prawdziwą ozdobą są wspaniałe platany.
Pałac w Kurozwękach jest jednym z niewielu zabytków w Polsce, pozwalających prześledzić kolejne zmiany stylów: od murowanego zamku rycerskiego, poprzez dwór obronny, do barokowo-klasycznej rezydencji.
Zamek został wybudowany przez rodzinę Kurozwęckich, a następnie przechodził kolejno w ręce Lanckorońskich, Sołtyków i Popielów. W okresie międzywojennym majątek obejmował 6000 ha pól, lasów, stawów rybnych i słynął ze stadniny koni angloarabskich. Stąd pochodziła m.in. Kasztanka marszałka Józefa Piłsudskiego.
We wrześniu 1944 roku pozostałą w kraju rodzinę Popielów zmuszono do opuszczenia majątku, a wszystkie budynki i grunty zostały przejęte przez państwo. W roku 1989 starania o odzyskanie majątku podjął mieszkający w Polsce przedwojenny jego właściciel, ksiądz infułat Marcin Popiel, długoletni proboszcz parafii Szewna koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Tuż po jego śmierci, w 1991 roku, ruina pałacu i część parku została odkupiona przez prawowitych właścicieli. W imieniu rodziny posiadłość objął Jean Martin Popiel ze swą żoną Karen Sveny Jacobsen, z pochodzenia Norweżką. Przed osiedleniem w kraju Marcinowie Popielowie mieszkali m.in. w Szkocji, Kongo, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Belgii. Doczekali się ośmiorga dzieci - trzech córek oraz pięciu synów. W związku z objęciem majątku podjęli decyzję o przeniesieniu się do Polski.
Nowy właściciel już w roku 1992 rozpoczął prace porządkowo-remontowe, mające na celu przywrócenie historycznej świetności zamkowi. W celu sprawniejszego zarządzania posiadłością, utworzono dwie spółki: "Zespół Pałacowy" - która prowadzi hotel, ośrodek konferencyjny, restaurację i oferuje liczne atrakcje turystyczne oraz "Stadninę Koni Kurozwęki", zajmującą się hodowlą koni arabskich, bizonów i krów mlecznych. Motto prowadzonej przez obecnego właściciela działalności gospodarczej brzmi: "Korzystając z historycznych doświadczeń i dobrodziejstw współczesności, zaspokajamy potrzeby wyższe naszych klientów, troszcząc się równocześnie o zachowanie powierzonych nam obiektów dla przyszłych pokoleń".
Dziś zespół pałacowy w Kurozwękach jest znany w Polsce jako obiekt zabytkowy i atrakcja turystyczna z jedynym w naszym kraju stadem bizonów amerykańskich. Do niewątpliwych sukcesów jego właścicieli zaliczyć należy: zabezpieczenie i konserwację piwnic oraz podziemi, odnowienie barokowej fasady pałacu, całkowitą rekonstrukcję wystroju sali balowej i ciągu salonów oraz remont obu pawilonów. Na szczególną uwagę zasługuje odrestaurowana barokowa kaplica zamkowa oraz otwarte w roku 2011 muzeum: Skarby i pamiątki rodu Popielów wraz z galerią obrazów znanego malarza i pisarza Józefa Czapskiego.
Historia przypałacowego parku
Park wokół pałacu w Kurozwękach został założony w latach 1811-1830 z inicjatywy Anastazjii z Rudnickich Sołtykowej, która "spędziwszy w młodości kilka lat w Puławach, wyniosła stamtąd zamiłowanie do rzeczy pięknych i staranie o ogrodach". Jej mąż Antoni sprowadził z Pragi młodego artystę - ogrodnika Jana Zulaufa, który stworzył przepiękny park krajobrazowy w stylu angielskim. W ostatnich latach przed śmiercią (1829 r.) Antoni Sołtyk założył także nową partię ogrodową "za stodołami". Rozciągała się ona wzdłuż dopływającego do Czarnej strumyka, na południowy zachód od bramy wjazdowej do ogrodu.
Plan dóbr z 1858 r. pokazywał, że na północny zachód od pałacu, w górę rzeki Czarnej, wybiegała odnoga parku krajobrazowego, przechodząca w łąki i pola.
Również Emilia, córka Anastazji wychodząc za Pawła Popiela kontynuowała starania o otoczenie pałacu. W 1828 r. Klementyna z Tańskich Hoffmanowa "doceniła tu współpracowanie natury i sztuki. W ogrodzie znalazła się m.in. ptaszarnia pełna rzadkich okazów i oranżeria, urządzona w przebudowanym pawilonie zachodnim. Kurozwęcki park był chwalony za wielkość wód i trawników, tudzież dóbr drzew cieniujących się i zapewne budził zachwyt przebywających gości". Następne prace w parku prowadził między 1859 a 1873 r. przybyły z Szampanii ogrodnik - planista Augustyn Denizot. Z dawnych lat zachowały się drzewa, które w chwili obecnej posiadają największe wymiary: platany klonoistne, buki zwyczajne, buk czerwony, dęby szypułkowe, klony jawory, jesiony wyniosłe, lipy drobnolistne, modrzewie europejskie i kasztanowce białe. Pozostały drzewostan dosadzono po roku 1900. W jego skład wchodzą: klony pospolite, olsze czarne, graby pospolite, wiąz szypułkowy, białodrzewy (topole białe) i drzewa, które cechują mniejsze wymiary. Na terenie parku rośnie również duża liczba samosiewek, powstałych po roku 1945.
Od roku 2005 dokonano nowych nasadzeń otoczenia budynku Oficyny i Oranżerii. Swoje miejsce znalazły w parku lipy drobnolistne, dęby czerwone, sosny czarne, tuje zachodnie, tulipanowce amerykańskie, katalpy pospolite (surmie zwyczajne), miłorząb dwuklapowy, orzechy czarne, magnolie, paulownie puszyste i róże.
Oranżeria
Pawilon zachodni powstał w II połowie XVIII w. Pełnił on kiedyś funkcję oranżerii i ptaszarni i podobnie jak pawilon wschodni został zaprojektowany przez czeskiego architekta Ferdynanda Naxa. Odrestaurowany jako jeden z pierwszych elementów zespołu pałacowo-parkowego, obecnie służy jako baza hotelowa. Znajduje się w nim 5 pokoi 2-osobowych oraz kawiarnia z ogródkiem na zewnątrz.
Oficyna
Pawilon wschodni powstał w II połowie XVIII w. i prawdopodobnie pełnił kiedyś funkcję herbaciarni lub pawilonu myśliwskiego. Wraz z pawilonem zachodnim został zaprojektowany przez czeskiego architekta Ferdynanda Naxa.
Zbudowany na rzucie prostokąta z owalnym portykiem akradowym, okna i drzwi z dekoracją rokokową, filary arkad rustykalne. Ciekawym elementem pawilonu jest dach dzwonowaty, łamany, ze stożkowym zwieńczeniem. Obecnie w pawilonie znajdują się dwa apartamenty z kominkiem oraz salon konferencyjny.
Bizony
Bizon równinny - buffalo pochodzi z kontynentu północnoamerykańskiego, który zamieszkuje od tysięcy lat. Jego europejskim krewniakiem jest żubr. Bizony są z natury silne i odporne, dobrze znoszą skrajne temperatury (od +40oC latem do - 55oC zimą). Hodowla bizona odbywa się na wielkich pastwiskach. Nie podaje sie mu paszy treściwych, koncentratów - jest to więc hodowla całkowicie naturalna.
Minizoo
W znajdującym się naprzeciwko pastwiska bizonów oprócz dzików można z bliska zobaczyć: lamy, osły, króliki, szopa, owce kameruńskie, strusie, kozy, rodzinę świnek wietnamskich, kucyka szetlandzkiego oraz różne gatunki ptaków.
Ciekawostka
Co roku w Kurozwękach powstają labirynty. W zeszłym roku były trzy: w kukurydzy, nawiązujący do twórczości H. Sienkiewicza (4,5 ha pola, najkrótsza trasa liczyła 2 km i 62 m); w konopi i w buku.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych znajdujących się na terenie zespołu.
Przeczytaj także:
- Test Coopera na pływalni w Staszowie
- Pustelnia Złotego Lasu - niezwykłe miejsce koło Rytwian
- Pustelnia Złotego Lasu: „Tu odnajdziesz święty spokój”. Ogrody klasztorne
