Historię miasta tworzyły skomplikowane procesy zmian kulturowych, narodowościowych i społecznych. Kraina pruskich plemion, podbita przez Krzyżaków, po jego klęsce stała się lojalna wobec Korony Polskiej. Późniejszy okres rozbiorów sprawił, że stała się częścią Prus, a Lidzbark stracił swe znaczenie jako stolica biskupiego księstwa. Po 1945 roku miasto znalazło się w granicach państwa polskiego, a wielokulturowość regionu ubarwiona została ludnością przybyłą z Kresów oraz Polski centralnej.
Średniowieczny Lidzbark założono w ciasnym zakolu rzeki Łyny oraz zabezpieczono dodatkowo od północy sztucznie przekopaną fosą i murami obronnymi. Do dziś zachowany jest ich fragment przy ulicy Hożej.
Przy lokalizacji i wytyczeniu planu powstającego miasta wzięto pod uwagę zarówno ukształtowanie terenu, jak i najważniejsze szlaki komunikacyjne prowadzące przez bramy miejskie i furtę zamkową. Przedmieścia przyłączano od około 1800 roku, najpóźniej zaś Pilnik - dopiero w 1928 roku.
Do Lidzbarka Warmińskiego kolej doprowadzono dość późno, bo dopiero w 1899 roku. Wówczas powstał nowy dworzec i węzeł kolejowy, a miasto uzyskało możliwość rozwoju gospodarczego i turystycznego. Podróż do Berlina przez Toruń i Frankfurt nad Odrą trwała wówczas 11 godzin. W późniejszym czasie transport rozbudowano także o ruch autobusowy. Ostatni pociąg odjechał ze stacji w Lidzbarku 1 czerwca 1996 roku, a czasy kolei przypominają jedynie pozostałe mosty i wiadukty.
Najważniejszym zabytkiem miasta jest zamek lidzbarski, który jest jedną z najświetniejszych i najlepiej zachowanych w Polsce budowli obronnych z okresu średniowiecza.
Opis jest tutaj: Muzeum Warmińskie w murach wspaniałego zamku gotyckiego w Lidzbarku Warmińskim
Oranżeria Krasickiego
To letni pałac ogrodowy położony na niewielkim wzgórzu. Rozbudowany w stylu klasycyzmu po roku 1767 przez biskupa Ignacego Krasickiego. Stanowił centralny punkt założenia Ogrodów Biskupich. Pierwotnie pełnił funkcję pawilonu ogrodowego oraz miejsca ekspozycji egzotycznych okazów flory.
Obecnie ma tutaj swoją siedzibę Oranżeria Kultury - Miejska Biblioteka Pedagogiczna. Oprócz swojej działalności biblioteka organizuje koncerty kameralne, spotkania z regionalistami i artystami, wystawy oraz zajęcia i wycieczki edukacyjne.
Kościół pw. św. ap. Piotra i Pawła
Gotycka fara miejska z XIV w. z barokowym hełmem z 1717r. Kilkakrotnie niszczona, zawsze odbudowywana, stanowi obok zamku, symbol trwania i tożsamości Lidzbarka W. - historycznej stolicy Warmii.
Rynek
Najważniejszą budowlą publiczną w dawnym mieście był ratusz na rynku miejskim - obecny plac Wolności. Była to siedziba władz miejskich. Ratusz pełnił także rolę domu handlowego, rynek był zaś miejskim targowiskiem. Budynek spłonął w pożarze w 1865 roku, po którym nie został już odbudowany. Na powstałym placu w 1913 roku odsłonięto pomnik „Czarnego Huzara” upamiętniający bitwę pod Lidzbarkiem toczoną przez wojska napoleońskie z połączonymi siłami rosyjsko-pruskimi.
Wysoka Brama
Faktycznie potężne przedbramie nieistniejącej już bramy miejskiej rozebranej w 1868 roku. Obiekt wybudowany i rozbudowany w latach 1470-1530.
Swoją okazałością, świadczy o wielkości i rozmachu dawnych fortyfikacji miejskich, których była wysuniętym przyczółkiem i skutecznie opierała się oblężeniom Lidzbarka Warmińskiego.
Kamienice przy Wysokiej Bramie
Północno - zachodnia pierzeja kamienic przy Wysokiej Bramie. Secesyjny charakter budowli świadczy o dużym bogactwie stylów architektonicznych spotykanych w mieście.
Cerkiew prawosławna
Dawny kościół ewangelicki będący pierwszą ze świątyń tego wyznania wybudowanych na terenie Warmii. Prawdopodobnie autorem projektu był słynny pruski architekt - Karl Friederich Schinkel. Początkowo świątynia planowana była jako murowana ostatecznie, z uwagi na koszty, wykonano ją z drewna. 3 sierpnia w 1823 roku kościół został poświęcony. Po roku 1945 przekazano go przybyłym z Kresów wyznawcom prawosławia. Obecnie użytkowany jest przez Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych oraz z wystawy "Paralotnią nad warmińskim Lidzbarkiem"autorstwa Izabeli Treutle.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Izbę Pamięci - Celę więzienną prymasa Stefana Wyszyńskiego w Stoczku Klasztornym
W pobliżu można zjeść w:
