Przy wejściu do kompleksu znajduje się kościół parafialny (obecnie restaurowany), który także warto zobaczyć.
Usługi gastronomiczne na terenie Muzeum Romantyzmu w Opinogórze świadczone są przez Gościniec Ogrodnika (czynny cały rok) oraz Kawiarnię pod Kasztanami (czynną w sezonie letnim). Odwiedziłam Gościniec (powstały w miejscu dawnego domku ogrodnika), gdzie wypiłam niezłą kawę.
Zjadłam też smakowite lody przyozdobione – zapewne nawiązującą do romantycznych wspomnień - śliczną, z delikatnego wafla różą.
Największym zaskoczeniem jest dla mnie fakt, że o istnieniu tego miejsca dowiedziałam się dopiero od obsługi ciechanowskiej restauracji d’Arte. Zapytałam po prostu, co warto zobaczyć w okolicach. Wcześniej bowiem o opinogórskim kompleksie muzealnym nic nie słyszałam.
To tu rozpoczął się upadek Księstwa Mazowieckiego
Opinogóra, o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1185 r. przez wieki należała do prywatnych właścicieli. W 1421 r. przeszła w ręce księcia mazowieckiego Janusza I, który w Opinogórze zbudował dwór myśliwski. Stał on tam, gdzie w latach 2006-2008 zbudowano nowy dwór lub w miejscu stojącego dziś pomnika Zygmunta Krasińskiego.
Opinogórę z resztą ziem wschodniej części Mazowsza przejął w 1429 r. wnuk Janusza - Bolesław IV, obejmując władzę nad księstwem w wieku... 7 lat. Gdy dorósł kontynuował politykę swego dziada: zakładał miasta, dbał o rozwój handlu, był też pretendentem do korony Polski po śmierci Władysława Warneńczyka w 1444 r. Próbował także włączyć do Mazowsza terytorium Podlasia. Książę, zapalony myśliwy, często odwiedzał dworek myśliwski w Opinogórze. Ostatni raz we wrześniu 1454 r. Wówczas - jak chce legenda - natknął się w lesie na wielkiego dzika. Zaatakował go włócznią, ta jednak wbita w bok zwierza złamała się, a książę wystawiony na atak rozwścieczonej zwierzyny został ciężko ranny. Skonał w dworze myśliwskim w Opinogórze na rękach swego giermka. Śmierć księcia w wieku 34 lat i pozostawienie małoletnich następców tronu wpłynęło na osłabienie pozycji Księstwa Mazowieckiego i powolny jego upadek.
W 1838 r. ówczesny właściciel Opinogóry gen. Wincenty Krasiński (1783-1858) u stóp wzgórza zamkowego wystawił na cześć księcia Bolesława IV pomnik w kształcie krzyża z łacińską inskrypcją:
BOLESŁAWOWI IV
KSIĘCIU ZIEM MAZOWSZA I RUSI,
A TAKŻE PANU WARSZAWSKIEMU
PIERWSZEMU PALATYNOWI
NAJLEPSZEMU PRAWODAWCY,
KTÓREGO NIE UWIÓDŁ BLASK
OFIAROWANEGO MU BERŁA
KRÓLESTWA POLSKIEGO,
PO 26 LATACH CHWALEBNYCH
RZĄDÓW ZMARŁEMU
W OPINOGÓRZE
ROKU 1454
POMNIK TEN POSTAWIŁ
WINCENTY KORWIN HRABIA
Z KRASNEGO W OPINOGÓRZE
1838
Wystawienie przez gen. Krasińskiego w siedzibie rodowej pomnika tak znakomitej postaci historycznej miało dodać splendoru temu miejscu i świadczyć o jego wielowiekowej tradycji. Jednocześnie pomnik ten był wyrazem epoki lubującej się w romantycznych wspomnieniach i pamiątkach. Tak więc książę Bolesław IV, sprawiedliwy i mądry władca Mazowsza, niedoszły król Polski, ma jedyny pomnik w Opinogórze, w miejscu swej śmierci.
Więcej o tym zdarzeniu i jego skutkach można się dowiedzieć zwiedzając zamek w Ciechanowie.
Imponująca oranżeria
W skład zespołu budynków dawnej oranżerii, która znajdowała się na terenie parku, wchodziły cztery obiekty: trzy budynki stojące w rzędzie, prawdopodobnie stanowiące obiekty przeszklone przeznaczone do hodowli roślin i kotłownię oraz jeden stojący obok - prawdopodobnie magazyn. Taki układ architektoniczny obrazuje odrys z planu folwarku Opinogóra Górna z 1868 roku.
W latach 60. XX wieku rozpoczęto działania mające na celu odtworzenie budynku w formie nawiązującej do innych obiektów istniejących w obrębie zespołu muzealnego. Jednak dopiero na początku XXI w. powstał projekt architektoniczny. W 2008 roku rozpoczęto prace budowlane, które zakończono ostatecznie w roku 2014. Poprzedzono je specjalistycznymi badaniami archeologicznymi, które wykazały obecność pozostałości po XIX-wiecznym budynku. Odsłonięte piwnice pozwoliły na szczegółowe określenie rozmiarów historycznego obiektu.
Powstał nowoczesny dwukondygnacyjny budynek stanowiący centrum koncertowo-teatralno-ekspozycyjne. Obiekt nawiązuje w swoim charakterze do pozostałych budynków rezydencji, szczególnie do oficyny. Obecnie w części ekspozycyjnej znajduje się galeria rzeźby.
Ponadto przed oranżerią odtworzona została fontanna według projektu Waleriana Kronenberga, który w końcu XIX wieku pracował nad ostateczną formą opinogórskiego parku.
Budynek dworski
Obecny budynek dworski stoi w miejscu, w którym stał dwór z przełomu XVII i XVIII wieku pełniący do końca XIX stulecia funkcję siedziby rodowej. Na początku XX wieku, ze względu na zły stan budynku, Krasińscy postanowili go rozebrać i pobudować nowy.
Hrabia Adam Krasiński we współpracy z krakowskim Towarzystwem Polska Sztuka Stosowana ogłosił konkurs na projekt nowego dworu opinogórskiego, który rozstrzygnięto w maju 1908 roku. Pierwszą nagrodę przyznano polskiemu architektowi prof. Józefowi Gałęzowskiemu. Niestety nagrodzony projekt nie został zrealizowany, gdyż Adam Krasiński zmarł w 1909 roku, a jego następcy nie podjęli się budowy nowego dworu.
Dopiero w latach 2006-2008, w oparciu o projekt wybrany w 1908 roku, zbudowano obecny dwór. Jego pomieszczenia zaadaptowano na współczesne potrzeby Muzeum. W budynku znajdują się sale ekspozycyjne, w których prezentowana jest galeria malarstwa XIX-wiecznego, sala konferencyjna z zapleczem gastronomicznym oraz administracja Muzeum.
Muzeum w pałacyku
Pałacyk utrzymany w stylu neogotyckim został zbudowany w latach 1828-1843 i początkowo pełnił funkcję pawilonu ogrodowego. Wieża i mur przed podjazdem nadają mu obronny charakter, stąd często nazywa się go zamkiem lub zameczkiem.
Pomysłodawczynią powstania budowli najprawdopodobniej była Maria Urszula, żona generała Wincentego Krasińskiego. Chciała ona, wzorując się na słynnych Puławach Izabeli Czartoryskiej, stworzyć w Opinogórze romantyczną rezydencję rodową. Projekt mógł wykonać jeden z architektów, którzy pracowali w tym okresie dla rodziny Krasińskich: Piotr Aigner, Henryk Marconi lub Hilary Szpilowski.
W roku 1843 pałacyk stał się prezentem ślubnym generała Krasińskiego dla syna Zygmunta i jego żony Elżbiety (Elizy) z Branickich. Po roku 1845 z polecenia Elizy budynek powiększono o dwie sale i być może podwyższono wieżę.
Po śmierci Zygmunta, tj. po roku 1859, ulegał stopniowemu zniszczeniu. W 1894 roku na polecenie wnuka poety - Adama Krasińskiego, dokonano gruntownej przebudowy pałacyku według projektu Józefa Hussa. Dobudowano wtedy niewielki ryzalit, portyk zwieńczono schodkowym szczytem, podniesiono dach na korpusie głównym, a wieżę przykryto dachem namiotowym.
Adam Krasiński nadał też budowli nową funkcję. Odbywały się tu uroczyste przyjęcia po polowaniach myśliwskich, stąd zaczęto nazywać go pałacykiem myśliwskim.
Budowla została zniszczona tak w czasie I, jak i II wojny światowej. Odbudowano ją dopiero w latach 1958-1961.
20 maja 1961 roku otwarto w pałacyku Muzeum Romantyzmu. Prezentowana tu ekspozycja jest poświęcona poecie Zygmuntowi Krasińskiemu.
Oficyna
Budowla powstała równocześnie z pałacykiem, tj. w pierwszej połowie XIX wieku. Być może była projektowana przez tego samego architekta. Wskazują na to jej proporcje oraz motywy dekoracyjne.
W końcu XIX stulecia oficynę przebudowano i zmodernizowano, a w 1907 roku rozbudowano. W czasie I wojny została uszkodzona, a podczas II wojny przebudowana i pozbawiona cech stylowych.
Za czasów Krasińskich mieściły się tu pokoje dla gości oraz pomieszczenia dla służby. W okresie międzywojennym w oficynie mieszkał ostatni ordynat opinogórski - hr. Edward Krasiński. Po drugiej wojnie budynek przejął PGR Opinogóra na mieszkania dla pracowników. Dopiero w 1990 roku oficynę włączono do zespołu muzealnego.
Dzisiaj na parterze budynku mieści się galeria portretów Krasińskich, Gabinet Szwoleżerów Gwardii Napoleona I oraz sale wystaw czasowych. Na piętrze znajduje się biblioteka muzealna.
Folwark z nowymi funkcjami
Zabudowania folwarczne istniejące w sąsiedztwie opinogórskiego dworu nie zachowały się do dzisiaj. W nawiązaniu do dawnych zabudowań, w latach 2011-2012 powstał "Folwark".
Jest to zespół czterech nowo powstałych budynków nawiązujących swoim stylem architektonicznym do pozostałych obiektów wchodzących w skład opinogórskiego kompleksu muzealnego. Wybudowano m.in. wozownię - obiekt znajdujący się w XIX-wiecznych majątkach, który dziś odgrywa rolę ekspozycyjno-edukacyjną. Mieści się w nim sala wystawowa o powierzchni ponad 177 m2, boksy dla czterech koni, stanowiska postojowe dla wozów oraz magazyn pasz. Jest tu także budynek dydaktyczny z dziedzińcem rekreacyjnym ze studnią, altaną i placem zabaw dla dzieci.
Osobną część zabudowań folwarcznych stanowi zespół budynków ekspozycji przyrodniczej - woliery i zimowisko dla ptaków.
Ponad tysiąc starych drzew w parku
Park opinogórski jest parkiem krajobrazowym typu angielskiego. Liczy ponad 22 ha i rozciąga się na trzech wzgórzach. W jego obrębie znajduje się trzyhektarowe lustro wody w pięciu stawach.
Ślady pierwotnego założenia ogrodowego w Opinogórze pochodzą z końca XVII wieku. Zgodnie z romantyczną modą w XIX wieku park przekomponowano i upiększono. Zaczęto sprowadzać sadzonki drzew i krzewów z zagranicy. Pojawiły się wtedy w parku takie rośliny jak: sosna wejmutka, dąb błotny, glediczja trójcierniowa, orzech czarny, lipa amerykańska. Ostateczny kształt przestrzeni parkowej oraz wytyczenie ciągów komunikacyjnych nakreślił Walerian Kronenberg w roku 1895.
Powstał park krajobrazowy podkreślający związki z naturą, oparty na naturalnej konfiguracji terenu i wykorzystujący istniejący ciek wodny. Park został podzielony na trzy strefy - park krajobrazowy między zamkiem i kościołem, sad i ogród nad stawem oraz zwierzyniec z naturalnym zadrzewieniem.
W parku rośnie ponad tysiąc starych drzew. Są to klony pospolite, dęby szypułkowe, lipy, jesiony, jawory, olchy czarne, świerki pospolite i kasztanowce. Trzy z nich to pomniki przyrody: dwa dęby nazwane „Zygmunt” i „Eliza” oraz jesion o nazwie „Szwoleżer”.
W obrębie parku znajdują się budynki dawnej rezydencji Krasińskich oraz elementy małej architektury, czyli pomniki i kamienne meble. Najciekawsze z nich to: krzyż Bolesława IV, wystawiony w 1838 roku dla upamiętnienia księcia, który zginął tu w czasie polowania w roku 1454; marmurowa ławeczka z napisem "Niech pamięć moja zawsze ci będzie miła", wykonana w 1832 roku na zamówienie Amelii Załuskiej; kamienny fotelik, na którym odpoczywał w sierpniu 1843 roku przyjaciel Zygmunta, filozof August Cieszkowski. W 1989 roku, w 130. rocznicę śmierci poety, odsłonięto tu pomnik Zygmunta Krasińskiego wykonany przez warszawskiego rzeźbiarza Mieczysława Weltera.
Grób poety Zygmunta Krasińskiego w kościele parafialnym
Parafia w Opinogórze została erygowana w 1824 r. staraniem gen. Wincentego Krasińskiego. Obecny kościół został wzniesiony w latach 1874-1876 w miejscu, gdzie pierwotnie stała murowana kaplica - rotunda zbudowana w latach 1820-1822.
Neoklasyczny kościół wg projektu architekta Wincentego Rakiewicza zbudowała Róża z Potockich Krasińska (1849-1937), wdowa po Władysławie Krasińskim synu poety. W dniu 8 grudnia 1876 r. nowo wybudowany kościół został poświęcony.
Szybko stanęły mury, a jednak urządzenie świątyni trwało aż do 1885 r. Latem 1881 r. w kościele ustawiono nagrobek Marii Urszuli Krasińskiej, zamówiony przez gen. Wincentego Krasińskiego w 1841 r. we Florencji u rzeźbiarza Luigiego Pampaloniego. W prezbiterium na ścianie zamontowano płaskorzeźbę, wykonaną w 1875 r. przez rzeźbiarza Julesa Franceschi, przedstawiającą synów poety Władysława i Zygmunta Krasińskich w scenie adoracji krzyża.
W wyposażeniu kościoła, Róży Krasinskiej pomagał Ludwik Krasiński z Krasnego, opiekujący się w tym czasie ordynacją opinogórską. Z należącego do niego Kodnia nad Bugiem, zlikwidowanego przez władze carskie w ramach represji po powstaniu styczniowym kościoła, sprowadzono ołtarz z kopią obrazu Matki Boskiej Kodeńskiej oraz XVII-wieczną ambonę.
W dniu 31 maja 1885 r. biskup płocki Henryk Piotr Kossowski dokonał uroczystej konsekracji nowego kościoła w Opinogórze.
W 1899 r. w kościele zawieszono epitafium poświęcone Amelii Załuskiej autorstwa rzeźbiarza Konstantego Laszczki.
W latach 20. XX w. stary ołtarz powrócił do Kodnia, natomiast ambona pozostała. Nowy ołtarz ufundował w 1925 r. ówczesny ordynat opinogórski Edward Krasiński. Zdobiącą ołtarz scenę Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny namalował Bronisław Wiśniewski.
W II połowie XX w. na ścianie kościoła zawisły trzy marmurowe płyty upamiętniające ludzi związanych z historią Opinogóry, którzy tragicznie zginęli w czasie II wojny światowej: ks. Teodozjusza Brudnickiego (zm. 1942), Romana Konwerskiego (zm. 1943) oraz Edwarda hr. Krasińskiego (zm. 1940).
Wydzieloną częścią kościoła są podziemia grobowe, gdzie znajduje się grób poety Zygmunta Krasińskiego oraz groby jego bliskich i kuzynów.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych rozmieszczonych na terenie parku.
Przeczytaj także:
- Ciekawie przedstawiona historia Księstwa Mazowieckiego na Zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie
****************************************************************************************************************
Miło mi poinformować, że Muzeum Romantyzmu w Opinogórze Górnej przyznałam (jak najbardziej subiektywne) wyróżnienie:
Muzeum Miesiąca października 2016 roku
Za „rozmach” i niebanalną ofertę dla zwiedzających
Wyróżnienie: Muzeum Miesiąca września 2016 roku przyznałam Muzeum Regionalnemu w Brzezinach za oryginalny pomysł promocji muzeum, jak i Brzezin.