Warownia i nie tylko
Do zamku z rynku prowadzi piękna (niedawno odnowiona) aleja, przy której znajdują się liczne punkty gastronomiczne, a także sklepiki z pamiątkami. Poprzednio Olsztyn odwiedziłam ponad 10 lat temu i teraz miałam problem z jego poznaniem. Zmienił się bowiem nie tylko rynek i 
przyległe do niego uliczki, ale powstało wiele innych atrakcji, takich jak np. Szopka Olsztyńska, stary spichlerz (przeniesiony tutaj w 2007 roku - obiekt wpisany do zabytków klasy „0”,) czy rzeźby balansujące znanego w świecie artysty, Jerzego Kędziory. Wykonano też dużo innych rzeczy, by przyciągnąć turystów. 
Okolice Olsztyna to dla wielu turystów także niepowtarzalne Sokole Góry z licznymi jaskiniami i miejscami wspinaczkowymi. Uwaga - zmieniły się zasady wejścia do jaskiń (więcej na ten temat na końcu artykułu).
„Przymiłowice” i „Olsztyn”
Pierwsza wzmianka o „zamku Przymiłowice” późniejszym „Olsztynie” pochodzi z 1306 roku. Wzniesiony na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu, rozbudowany niemal od podstaw w latach 1349-1359 z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, co potwierdzają późnośredniowieczne przekazy kronikarskie (Kronika Jana z Czarnkowa). Powstały za czasów kazimierzowskich z drewnianego na murowany zamek, stał się jednym z najbardziej warownych na pograniczu śląsko – małopolskim. W latach 1370-96 przechodzi na własność Władysława Jagiełły, który zdobył zamek oraz okoliczne tereny po tygodniowym oblężeniu, od księcia Władysława Opolczyka – właściciela zamków: Bobolice, Mirów, Morsko. Od 1406 roku zamek stanowił siedzibę starostwa niegrodowego i posiadał stałą załogę wojskową. Pierwszym starostą był Paweł Odrowąż ze Szczekocin, który dokonał modernizacji warowni. W latach 1442-57, kiedy starostą był Mikołaj z Przyrowa, zamek odegrał dużą rolę przy odpieraniu bezskutecznych napadów ze strony książąt śląskich. W wieku XVI miała miejsce renesansowa modernizacja budowli, dokonana przez starostę Mikołaja Szydłowieckiego. W roku 1587 zamek został napadnięty i zniszczony przez wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga – pretendenta do tronu polskiego. Na czele załogi wojskowej stał wówczas Kasper Karliński. Wojska arcyksięcia, chcąc zdobyć zamek posłużyły się podstępem porywając kilkumiesięcznego syna 
Kaspra, którego następnie wystawiono pod zamkiem na pierwszą linię ognia, wówczas Kasper sam wystrzelił do nieprzyjacielskich wojsk. W trakcie dalszych walk dziecko zginęło. W rezultacie wojska austriackie wycofały się spod twierdzy, pozostawiając ją jednak poważnie zniszczoną. Wydarzenie to opiewali w swoich poematach Władysław Syrokomla i Aleksander Fredro. Kolejnemu zniszczeniu uległ zamek w czasie najazdu szwedzkiego w roku 1656. Od tego czasu ulegał on stopniowej ruinie. Część murów runęła w wyniku kruszenia się skał wapiennych. W latach 1722-29 zostały rozebrane duże fragmenty dolnych partii zamku w celu uzyskania budulca na budowę parafialnego kościoła w Olsztynie. Starostwo olsztyńskie przetrwało aż do końca XVII wieku. W 1818 roku z dóbr olsztyńskich utworzono olsztyńską ekonomię dóbr rządowych. Z czasów kiedy warownia ta była w największym rozkwicie (XVI w.) pochodzą zachowane do dziś ruiny, które są natchnieniem dla wielu prac literatów i plastyków. Zamek składał się z pięciu zasadniczych części: dwu podzamczy oraz zamku dolnego, średniego i górnego. Po pd.-wsch. stronie wzgórza znajdował się wjazd, który prowadził przez most zwodzony oraz bramę, umieszczoną w wieży, połączoną z murami obronnymi. Dalej znajdowało się pierwsze, wydłużone podzamcze, w skład którego wchodziły zabudowania gospodarcze, łaźnia i dwukondygnacyjna baszta studzienna (obecnie w ruinie) oraz obszerna pieczara, służąca za magazyn żywności lub skład amunicji. Na zach. od bramy wjazdowej wznosiła się na skale pewnego rodzaju baszta, która pełniła rolę obronną. Podzamcze było oddzielone od zamku dolnego murem z bramą, przed którym znajdował się drewniany most. W zamku dolnym, o powierzchni ponad 2000 m2, stały budynki gospodarcze oraz dom mieszkalny (zwany Kamieńcem), usytuowany w pd.-wsch. jego części, który jednak nie został 
wykończony. Kolejna brama łączyła zamek dolny z zamkiem średnim. Zamek średni usytuowany był u podnóża okrągłej wieży. Znajdowały się tu składy oraz czterokondygnacyjna wieża starościańska. Pozostałością po tych zabudowaniach jest tzw. labirynt (wykute w skale przejścia, schodki i wnęki). Do zamku górnego, o kształcie czworoboku (pow. ok. 500 m2), prowadził most zwodzony nad fosą i brama w murze przy wieży. Znajdowały się tu kuchnie, składy i – wyżej – trzy tzw. pokoje królewskie (sypialnia, jadalnia i sala sądowa). Na wysokości I pietra, w kierunku wieży, mieściła się kaplica zamkowa. Charakterystycznym elementem ruin jest gotycka baszta (donżon) z II połowy XIII w., wysokości 35 m, w dolnej części okrągła, w górnej ośmiokątna, wzniesiona z kamienia, nadbudowana w XV wieku z cegły. Baszta ta nie miała wejścia, a dostać się do niej można było za pomocą kołowrotu lub pomostem z części mieszkalnej. Służyła ona jako więzienie dla skazanych na śmierć głodową, a w czasie wojny była miejscem schronienia dla oblężonych. W baszcie tej, z wyroku Kazimierza Wielkiego, więziony był wojewoda poznański Maćko Borkowic, który zmarł w niej śmiercią głodową. Kara ta spotkała go za to, że stanął na czele konfederacji panów wielkopolskich przeciw królowi. Dzieje M. Borkowica przetrwały do dzisiejszych czasów w podaniach ludowych. Drugie obszerne podzamcze, otoczone murami, znajdowało się po pd.-zach. stronie wzgórza. Najdalej w tym kierunku wysunięta jest kwadratowa baszta obserwacyjna zwana Sołtysią. Cały 
zamek, od bramy głównej po kwadratową basztę, otoczony był murem obronnym, którego pn.-zach. fragmenty odkryto w latach 1959-60.
Warownia olsztyńska jest klasycznym przykładem gotyckiej budowli zamkowej, zaliczanej do typu zamków wyżynnych (szczytowo-stokowych). W jej konstrukcję włączono wapienne ostańce jurajskie, krasowe groty skalne, które pozwalają zaliczyć Olsztyn do grupy zamków jaskiniowych.
Nowe zasady wejścia do jaskiń
25 lipca 2014 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach wydał zarządzenia dotyczące rezerwatu Sokole Góry. Pierwsze z nich określa zadania ochronne, drugie reguluje ruch turystyczny w taki sposób, aby chronić przyrodę. 
Rezerwat Sokole Góry, który w 2013 r. obchodził 60-lecie powstania, tradycyjnie był i jest popularnym celem wycieczek, zarówno okolicznych mieszkańców jak i turystów z całej Polski. Ze względu na urodę tego miejsca, na którą składają się między innymi piękny bukowy las, runo leśne ze storczykami, malownicze ostańce skalne, a także niedalekie ruiny zamku w Olsztynie, w roku 2007 Wojewoda Śląski podjął decyzję o udostępnieniu go do ruchu turystycznego. Niestety kilka lat doświadczeń pokazało, że presja turystyczna jest zbyt silna, co prowadzi do dewastacji i zagraża przedmiotom ochrony Sokolich Gór. Dlatego też Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach, po konsultacjach z Regionalną Radą Ochrony Przyrody uznał za konieczne przeanalizowanie obowiązujących zasad i wprowadzenie zmian.
W wyniku reorganizacji ruchu turystycznego zmienione zostały trasy ścieżki przyrodniczej oraz szlaku im. Barbary Rychlik. Bez zmian pozostał przebieg szlaków Orlich Gniazd oraz Dróżki Św. Idziego. Miejsca udostępnione do wspinaczki wytypowane zostały przy współpracy ze środowiskiem wspinaczy, reprezentowanym przez Polski Związek Alpinizmu. Przy ich wyznaczaniu kierowano się przede wszystkim ochroną walorów przyrodniczych oraz atrakcyjnością ostańców, stopniem wykorzystania skał przez turystów oraz ich lokalizacją. Znacząco 
zmienione zostały dotychczasowa zasady wejścia do jaskiń. Teraz, ze względu na konieczność ochrony tych obiektów, będzie to możliwe wyłącznie po uzyskaniu indywidualnego zezwolenia, o które można wnioskować do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach. Osoby odwiedzające powinny znać przepisy dotyczące ochrony przyrody, posiadać wiedzę na temat prawidłowego zachowania w jaskiniach oraz stosować się do zasad bezpiecznego uprawiania taternictwa jaskiniowego.
Informacje na temat planów ochrony rezerwatu oraz szczegółowe zapisy dotyczące ruchu turystycznego znajdują się w zarządzeniach Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach, które dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach: bip.katowice.rdos.gov.pl
W pobliżu warto zobaczyć:
Gdzie można zjeść:
